Czy jest to jaka£ niematerialna istota, kt≤ra ┐yje dalej po £mierci cia│a? ProponujΩ siΩgn╣µ do oryginalnych tekst≤w hebrajskiego i greckiego, w kt≤rych spisywano BibliΩ. S│owem "dusza" oddaje siΩ hebrajski wyraz nefesz wystΩpuj╣cy w Pismach Hebrajskich (popularnie nazywanych Starym Testamentem) ponad 750 razy. Co on oznacza? Wed│ug s│ownika The Dictionary of Bible and Religion "zazwyczaj odnosi siΩ do ca│ej ┐ywej istoty, ca│ej osoby"
Na przyk│ad w biblijnej ksiΩdze Rodzaju 2:7 czytamy: "B≤g przyst╣pi│ do kszta│towania cz│owieka z prochu ziemi i tchn╣│ w jego nozdrza dech ┐ycia, i cz│owiek sta│ siΩ dusz╣ ┐yj╣c╣." Nie powiedziano tu, ┐e Adam mia│ duszΩ, lecz, ┐e by│ dusz╣ - tak jak kto£, kto zostaje lekarzem, jest lekarzem. A zatem s│owo "dusza" mo┐e opisywaµ ca│╣ osobΩ.
Tego rodzaju zrozumienie potwierdzaj╣ ca│e Pisma Hebrajskie. Oto tylko kilka przyk│ad≤w:
"Je£li kto£, jaka£ dusza zgrzeszy" (Kap│a±ska 5:1)
"Ka┐da dusza, kt≤ra by w tym dniu wykonywa│a jak╣kolwiek pracΩ" (Kap│a±ska 23:30)
"Je£li jaki£ mΩ┐czyzna zostanie przy│apany na tym, ┐e porwa│ kogo£, jak╣£ duszΩ"
(Powt≤rzonego Prawa 24:7)
"Jego dusza zniecierpliwi│a siΩ" (SΩdzi≤w 16:16)
"Jak d│ugo bΩdziecie dra┐niµ moj╣ duszΩ?" (Hioba 19:2)
"Dusza moja nie mog│a zasn╣µ ze smutku" (Psalm 119:28)
Fragmenty te w ┐aden spos≤b nie sugeruj╣, ┐e dusza to jaki£ tajemniczy byt, kt≤ry ┐yje po £mierci cz│owieka. We wspomnianym wcze£niej The Dictionary of Bible and Religion czytamy jeszcze: "Wsp≤│czesna wypowiedƒ, i┐ 'dusza' kogo£ ukochanego odesz│a, aby byµ z Panem, lub wzmianka o 'duszy nie£miertelnej' by│yby w kulturze starotestamentowej po prostu nie zrozumia│e."
W Chrze£cija±skich Pismach Greckich (tak zwanym Nowym Testamencie) na "duszΩ" t│umaczone jest s│owo psyche, kt≤re wystΩpuje tam ponad sto razy. Podobnie jak nefesz czΩsto oznacza ca│╣ osobΩ. Oto przyk│ady:
"Dusza moja jest strapiona" (Jana 12:27)
"Ka┐d╣ duszΩ ogarnΩ│a bojaƒ±" (Dzieje Apostolskie 2:43)
"Niech ka┐da dusza bΩdzie podporz╣dkowana w│adzom zwierzchnim" (Rzymian 13:1)
"Pocieszajcie sw╣ mow╣ dusze przygnΩbione" (1 Tesaloniczan 5:14)
"Niewiele os≤b, to jest osiem dusz, zosta│o bezpiecznie przeprowadzonych przez wodΩ"
(1 Piotra 3:20)
Psyche tak jak nefesz wyraƒnie odnosi siΩ do ca│ego cz│owieka. Zdaniem uczonego Nigela Turnera "oznacza co£ typowo ludzkiego, osobΩ, materialne cia│o, w kt≤re B≤g tchn╣│ dech ┐ycia. K│adzie nacisk na osobΩ jako ca│o£µ."
Co ciekawe, w Biblii s│owem "dusza" okre£lono nie tylko ludzi, ale te┐ zwierzΩta. Na przyk│ad ksiΩga Rodzaju 1:20 donosi, ┐e stwarzaj╣c istoty morskie, B≤g poleci│: "Niech siΩ zaroj╣ wody rojem dusz ┐yj╣cych." A w nastΩpnym okresie stwarzania o£wiadczy│: "Niech ziemia wyda ┐yj╣ce dusze wed│ug ich rodzaj≤w, zwierzΩ domowe i inne poruszaj╣ce siΩ zwierzΩ oraz dzikie zwierzΩ ziemi wed│ug jego rodzaju." (Rodzaju 1:24).
A zatem s│owo "dusza" mo┐e siΩ odnosiµ do ┐ywego stworzenia - cz│owieka lub zwierzΩcia.
Czasami s│owo "dusza" oznacza ┐ycie jakiej£ osoby b╣dƒ zwierzΩcia. Nie zmienia to wcale biblijnej definicji duszy, wed│ug kt≤rej dusz╣ jest cz│owiek lub zwierzΩ. Oto przyk│ad: M≤wimy, ┐e kto£ jest ┐ywy. Mo┐emy te┐ powiedzieµ, ┐e straci│ ┐ycie. Podobnie ┐ywy cz│owiek jest dusz╣, ale gdy umrze, dusza mo┐e byµ czym£, co straci│.
Oto przyk│ady z Pisma îwiΩtego:
"Pomarli wszyscy mΩ┐owie, kt≤rzy nastawali na twoj╣ duszΩ" (Wyj£cia 4:19)
"Bardzo siΩ lΩkali£my o swe dusze" (Jozuego 9:24)
"Uciekali, by ratowaµ sw╣ duszΩ" (2 Kr≤l≤w 7:7)
"Prawy dba o duszΩ swego zwierzΩcia domowego" (Przys│≤w 12:10)
"By│ bardzo bliski £mierci, wystawiaj╣c sw╣ duszΩ na niebezpiecze±stwo" (Filipian 2:30)
W tym w│a£nie znaczeniu, s│owem dusza pos│u┐y│ siΩ Jezus wed│ug Mateusza 20:28, gdzie czytamy: "Syn Cz│owieczy (...) przyszed│ po to, aby (...) daµ sw╣ duszΩ jako okup w zamian za wielu."
Podsumowuj╣c:
s│owo "dusza" w Biblii odnosi siΩ do cz│owieka lub zwierzΩcia albo do ┐ycia jakim siΩ cieszy cz│owiek lub zwierzΩ.
Biblijna definicja duszy jest prosta, logiczna i nie zagmatwana zawi│ymi ludzkimi filozofiami i przes╣dami. Jednocze£nie prowadzi ona do kolejnego pytania:
CO SI╩ DZIEJE Z DUSZÑ W CHWILI îMIERCI?
New Catholic Encyclopedia przyznaje: "W Biblii nie ma ┐adnej wyraƒnej wzmianki o po£miertnym bytowaniu duszy." Jak zatem Pismo îwiΩte naprawdΩ wyja£nia co siΩ dzieje z dusz╣ w chwili £mierci?
Stan umar│ych jasno przedstawiono w KsiΩdze Kaznodziei 9:5, 10, gdzie czytamy: "»yj╣cy s╣ £wiadomi tego, ┐e umr╣. Lecz umarli NIE SÑ îWIADOMI NICZEGO. (...) Wszystko co twoja rΩka ma sposobno£µ zrobiµ, r≤b ca│╣ sw╣ moc╣, bo nie ma pracy, ani snucia plan≤w, ani poznania, ani m╣dro£ci w Szeolu, do kt≤rego idziesz." (hebrajskie s│owo "szeol" oznacza gr≤b). A zatem umarli s╣ pozbawieni zar≤wno £wiadomo£ci jak i mo┐liwo£ci dzia│ania. Kiedy B≤g wyda│ wyrok na Adama, powiedzia│: "Prochem jeste£ i do prochu wr≤cisz" (Rodzaju 3:19). Oznacza to, ┐e Adam mia│ powr≤ciµ do tego samego stanu w jakim by│ przed stworzeniem go. Zanim Adam zosta│ utworzony z prochu ziemi i obdarzony ┐yciem, nie istnia│. Po £mierci wr≤ci│ do tego samego stanu niebytu.
Wielu mo┐e byµ zawiedzionych takim wyja£nieniem. Dla niekt≤rych os≤b mo┐e byµ ono zbyt proste, inni natomiast mog╣ twierdziµ, ┐e ┐yj╣cych pozbawia wszelkich nadziei na przysz│o£µ. Jednak wed│ug Biblii, £mierµ nie musi ko±czyµ ludzkiego ┐ycia na zawsze! Co to oznacza?
JAKA JEST NADZIEJA DLA ZMARúYCH?
Wed│ug Pisma îwiΩtego na pewno nie jest to nie£miertelne ┐ycie niematerialnej duszy. Jest to co£ o wiele lepszego! Pomocne w tym miejscu okazuje siΩ pewne zdarzenie opisane w Ewangelii Jana. Chodzi o dobrze znany wszystkim przyk│ad úazarza. Ten bliski przyjaciel Jezusa zachorowa│ i zmar│. Jana 11:11-13 opisuje rozmowΩ Jezusa z uczniami: "úazarz, nasz przyjaciel uda│ siΩ na spoczynek, ale ja tam idΩ, aby go obudziµ ze snu. Uczniowie rzekli wiΩc do niego: Panie je£li uda│ siΩ na spoczynek, wyzdrowieje. Jezus m≤wi│ jednak o jego £mierci. Lecz oni mniemali, ze m≤wi o odpoczywaniu we £nie. Tote┐ Jezus rzek│ im wtedy otwarcie: úazarz umar│."
Warte podkre£lenia jest por≤wnanie jakimi pos│u┐y│ siΩ Jezus: £mierµ przyr≤wna│ do snu. Rzecz ciekawa, ┐e w Biblii wielokrotnie £mierµ przyr≤wnano do snu. Dlaczego? Bo tak jak ze snu, tak te┐ ze £mierci cz│owieka mo┐na "obudziµ". Tak powiedzia│ Jezus o zmar│ym úazarzu: "ale ja tam idΩ, aby go obudziµ ze snu". Jest to jednak sen, z kt≤rego zmar│y sam nie potrafi siΩ zbudziµ. Potrzeba mocy przywracania do ┐ycia - takiej jak╣ dysponowa│ Jezus.
Prze£ledƒmy dalszy ci╣g wydarze±.
Siostra úazarza - Marta dowiaduje siΩ, ┐e Jezus nadchodzi i wybiega mu na spotkanie. M≤wi: "Panie, gdyby£ tu by│, m≤j brat by nie umar│" (Jana 11:21). Jezus uzdrawia│ wielu chorych, dlatego Marta jest przekonana, ┐e r≤wnie┐ úazarza by uzdrowi│ gdyby tylko tu by│. A oto dalszy przebieg ich rozmowy: "Jezus powiedzia│ do niej: Tw≤j brat wstanie. Marta powiedzia│a do niego: Wiem, ┐e wstanie podczas zmartwychwstania w dniu ostatnim. Jezus rzek│ do niej: Ja jestem zmartwychwstaniem i ┐yciem. Kto we mnie wierzy, ten choµby umar│, o┐yje" (Jana 11:23-25). Jak widaµ, nauka o zmartwychwstaniu nie by│a Marcie obca - powiedzia│a: "WIEM, »E WSTANIE PODCZAS ZMARTWYCHWSTANIA". Co ciekawe, nie rozmawiali o obecnej sytuacji úazarza: czy jest w niebie, piekle, czy mo┐e jakim£ czy£µcu, czy zaznaje szczΩ£cia, czy cierpi mΩki. By│o tak dlatego, ┐e Marta dobrze wiedzia│a z dostΩpnej wtedy czΩ£ci Biblii, i┐ umarli nie s╣ niczego £wiadomi gdy┐ znajduj╣ siΩ w stanie niebytu. M≤wi╣c o nadziei dla zmar│ego úazarza nie wspominali o nie£miertelnej i niematerialnej duszy. Nadziej╣ dla zmar│ego by│ powr≤t do ┐ycia dziΩki zmartwychwstaniu!
Ale:
CO DOKúADNIE ZNACZY SLOWO "ZMARTWYCHWSTANIE"?
S│owo "zmartwychwstanie" jest t│umaczeniem greckiego wyrazu anastasis, kt≤ry dos│ownie znaczy "ponowne powstanie". Zmartwychwstanie wi╣┐e siΩ wiΩc z podniesieniem ze stanu £mierci - odtworzeniem wzoru ┐ycia danej osoby. Ze wzglΩdu na sw╣ niesko±czon╣ m╣dro£µ i doskona│╣ pamiΩµ B≤g potrafi bez trudu przywr≤ciµ zmar│ych do ┐ycia. Odtworzenie wzoru ich ┐ycia - ich cech charakteru, dziej≤w, oraz wszystkich innych typowych dla nich szczeg≤│≤w - nie sprawi Stw≤rcy cz│owieka ┐adnego k│opotu. B≤g jest ƒr≤d│em ┐ycia. Z │atwo£ci╣ wiΩc mo┐e je komu£ przywr≤ciµ, obdarzaj╣c go t╣ sam╣ osobowo£ci╣ w nowo ukszta│towanym ciele.
Biblijnej nauki o zmartwychwstaniu nie da siΩ pogodziµ z koncepcj╣ nie£miertelnej duszy. Gdyby po £mierci cz│owieka jaka£ jego niematerialna czΩ£µ ┐y│a dalej, to nikt nie musia│by byµ wskrzeszany z martwych; w jakim celu zmarli mieliby powracaµ do ┐ycia w ciele fizycznym?
Biblia nie pozostawia w╣tpliwo£ci, ┐e dusza umiera, a jedyn╣ nadziej╣ dla zmar│ych jest zmartwychwstanie. Podczas swej dzia│alno£ci na ziemi Jezus przywr≤ci│ ┐ycie trzem osobom. Pokaza│ w ten spos≤b, ┐e ma w│adzΩ nad £mierci╣ i dal dow≤d, ┐e zmartwychwstanie do ┐ycia na ziemi jest mo┐liwe. Przyk│ady te mia│y za zadanie pom≤c innym ludziom - r≤wnie┐ nam - uwierzyµ w przysz│e przywr≤cenie ┐ycia wszystkim, kt≤rzy umarli. Przekonuje o tym wypowiedƒ samego Jezusa z Jana 5:28, 29: "Nie dziwcie siΩ temu, poniewa┐ nadchodzi godzina, w kt≤rej wszyscy w grobowcach pamiΩci us│ysz╣ jego g│os i wyjd╣: ci, kt≤rzy czynili to co dobre, na zmartwychwstanie ┐ycia" Niejednej osobie mo┐e byµ trudno uwierzyµ w to, ┐eby wszyscy ludzie mieli znowu tutaj ┐yµ na ziemi. Dlatego Jezus powiedzia│: "Nie dziwcie siΩ temu". Co£ takiego naprawdΩ siΩ wydarzy! Ci, kt≤rzy stracili swoich bliskich przez £mierµ bΩd╣ mogli znowu siΩ z nimi spotkaµ i cieszyµ ich towarzystwem i to wcale nie gdzie£ daleko w za£wiatach lecz tu na ziemi! BΩdzie to w okresie, kiedy specjalnie utworzony rz╣d Bo┐y rozpocznie panowanie nad ca│╣ ziemi╣. BΩdzie to jeden og≤lno£wiatowy rz╣d, kt≤ry zatroszczy siΩ o potrzeby wszystkich swoich poddanych. O tym szczeg≤lnym okresie wspomniano w KsiΩdze Objawienia 21:4, 5 : "I otrze z ich oczu wszelka │zΩ, i £mierci ju┐ nie bΩdzie ani ┐a│o£ci, ani krzyku, ani b≤lu ju┐ nie bΩdzie. To, co poprzednie, przeminΩ│o. I Zasiadaj╣cy na tronie rzek│: Oto czyniΩ wszystko nowe. M≤wiΩ te┐: Napisz, poniewa┐ s│owa te s╣ wierne i prawdziwe."
Jak wspomnia│em na wstΩpie, nie wszyscy musz╣ zgadzaµ siΩ z wyja£nieniem tu podanym. Ponadto z zagadnieniem tu poruszonym wi╣┐e siΩ jeszcze wiele innych kwestii, wymagaj╣cych zapewne szerszego om≤wienia. Jednak artyku│ ten jest ju┐ i tak bardzo obszerny. Dlatego te┐ osoby zainteresowane rozwiniΩciem tego, czy innego tematy zapraszam do dyskusji tak┐e na m≤j adres:
pma@o2.pl
Jabba
pma@o2.pl